Odwołanie dyrektora szkoły z pełnionej funkcji w czasie roku szkolnego bez wypowiedzenia

Tylko w sytuacji zaistnienia przypadku szczególnie uzasadnionego organ, który powierzył nauczycielowi pełnienie funkcji dyrektora szkoły może go odwołać  w czasie roku szkolnego bez wypowiedzenia.

Prawodawca w ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.) zawarł w stosunku do nauczycieli pełniących funkcje kierownicze pewnego rodzaju gwarancje dla stabilności stosunku zatrudnienia. Wyrazem tych gwarancji jest między innymi art. 38 ust. 1 pkt 1 lit. b w związku z art. 34a ust. 2 ustawy o systemie oświaty, stanowiący o odwołaniu dyrektora szkoły bez wypowiedzenia w trybie przepisów w sprawie oceny pracy nauczycieli. Jednak szczególną regulacją gwarantującą stabilność zatrudnienia na stanowisku kierowniczym w szkole jest przepis art. 38 ust. 1 pkt 2 ustawy o systemie oświaty. Zgodnie z powyższym zapisem ustawy organ, który powierzył nauczycielowi stanowisko kierownicze w szkole lub placówce w przypadkach szczególnie uzasadnionych, po zasięgnięciu opinii kuratora oświaty, może odwołać nauczyciela ze stanowiska kierowniczego w czasie roku szkolnego bez wypowiedzenia. 

Powyższy przepis ustawy stanowi zatem niejako wyjątek od ogólnej zasady stabilności stosunku zatrudnienia, gdyż zakłada możliwość natychmiastowego odwołania dyrektora szkoły bez zachowania trybu określonego w przepisach w sprawie oceny pracy nauczyciela. Niemniej jednak ustawodawca ograniczył możliwość zastosowania tego przepisu tylko i wyłącznie do przypadków szczególnie uzasadnionych. W związku z ustaleniem szczególnej przesłanki warunkującej odwołanie dyrektora szkoły w trybie art. 38 ust. 1 pkt 2 ustawy o systemie oświaty oraz wyjątkowym charakterem tego przepisu stosowanie  jego wykładni w sposób rozszerzający należy uznać za niedopuszczalne. Niestety praktyka jego stosowania wskazuje na odmienne jego rozumienie przez organy powierzające funkcje kierownicze nauczycielowi i niejednokrotne wykorzystywanie jedynie do odwołania „niewygodnego” dyrektora szkoły. 

Tymczasem w myśl ugruntowanej wykładni tego przepisu w orzecznictwie sądów administracyjnych odnosi się on do konkretnych, poważnych, zawinionych przez dyrektora lub niezależnych od niego, przypadków, w których nie jest możliwe dalsze pełnienie przez dyrektora szkoły jego funkcji kierowniczej. Ponadto, z powyższych względów winna zachodzić konieczność natychmiastowego przerwania jego czynności, w przypadku, gdy dalsze wykonywanie funkcji dyrektora godziłoby w interes szkoły i powodowałoby destabilizację w jej funkcjonowaniu w zakresie zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych. Dodania wymaga, że regulacja ta przewidziana jest dla przypadków wymagających natychmiastowego działania organu, który powierzył nauczycielowi stanowisko kierownicze w szkole lub placówce.      

Zatem, za przypadki szczególnie uzasadnione należy łącznie uznać, po pierwsze zdarzenia (działania lub zaniechania) o charakterze zupełnie wyjątkowym, nadzwyczajnym (wykraczającym poza działanie rutynowe, codzienne), po drugie mające charakter niedopełnienia obowiązków lub naruszenia uprawnień, określonych prawem, przez nauczyciela – dyrektora szkoły, po trzecie stwierdzone uchybienia są tego rodzaju, że powodują destabilizację w realizacji funkcji (dydaktycznej, wychowawczej i oświatowej) szkoły; po czwarte konieczne jest natychmiastowe zaprzestanie wykonywania funkcji dyrektora, albowiem dalsze zajmowanie stanowiska dyrektora godzi w interes szkoły jako interes publiczny. Dopiero zaistnienie tak rozumianego, przypadku szczególnie uzasadnionego, upoważnia organ powierzający nauczycielowi funkcję kierowniczą, po zasięgnięciu opinii kuratora oświaty, do odwołania nauczyciela ze stanowiska kierowniczego w czasie roku szkolnego bez wypowiedzenia w trybie art. 38 ust. 2 ustawy o systemie oświaty.

Grzegorz Drozd

Zastrzeżenie: 

Zagadnienie zostało przedstawione w oparciu o stan prawny obowiązujący w dacie powstania artykułu. Trzeba mieć na względzie, że stan prawny oraz poglądy judykatury mogą ulec zmianie.

Czytaj dalej

Jak zaskarżyć miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego

Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego stanowią szczególną kategorię uchwał organów stanowiących gmin, które z uwagi na bezpośrednią ingerencję w prawo własności mogą prowadzić do naruszenia konstytucyjnie chronionych uprawnień jednostki. Warto zatem mieć świadomość przysługujących nam praw, umożliwiających obronę przed przekroczeniem granic władztwa planistycznego gminy. Należy bowiem pamiętać, że działalność prawodawcza gminy, również ta w zakresie realizacji polityki przestrzennej, wykonywana jest w granicach obowiązujących przepisów prawa. 

Podjęcie uchwały w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego poprzedzone jest czynnościami realizowanymi przez organ wykonawczy gminy (wójta, burmistrza, prezydenta), których kolejność określa ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Z punktu widzenia uprawnień właścicieli i użytkowników wieczystych nieruchomości znajdujących się w granicach obszaru objętego planem, szczególnie istotne są etapy składania wniosków i uwag do projektu planu.

Organ wykonawczy gminy, po podjęciu przez radę gminy uchwały w sprawie przystąpienia do sporządzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (uchwały inicjującej procedurę planistyczną dla danego obszaru gminy), ogłasza w prasie miejscowej oraz przez obwieszczenie, a także w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości, o podjęciu uchwały o przystąpieniu do sporządzania planu, określając formę, miejsce i termin składania wniosków do planu, nie krótszy niż 21 dni od dnia ogłoszenia. W ten sam sposób wójt (burmistrz, prezydent) ogłasza o wyłożeniu projektu planu do publicznego wglądu na co najmniej 7 dni przed dniem wyłożenia i wykłada ten projekt wraz z prognozą oddziaływania na środowisko do publicznego wglądu na okres co najmniej 21 dni oraz organizuje w tym czasie dyskusję publiczną nad przyjętymi w projekcie planu rozwiązaniami. W ogłoszeniu organ wykonawczy gminy wyznacza termin, w którym osoby fizyczne i prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej mogą wnosić uwagi dotyczące projektu planu, nie krótszy niż 14 dni od dnia zakończenia okresu wyłożenia projektu planu. Warto pamiętać zatem o możliwości wzięcia czynnego udziału w prowadzonej procedurze planistycznej, poprzez składanie stosownych wniosków i uwag na kolejnych jej etapach.

Gdy w wyniku podjęcia uchwały kończącej procedurę planistyczną dojdzie do naruszenia interesu prawnego lub uprawnienia jednostki, istnieje możliwość zaskarżenia miejscowego planu do właściwego terytorialnie wojewódzkiego sądu administracyjnego. Zgodnie z art. 101 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym, każdy, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone uchwałą lub zarządzeniem podjętymi przez organ gminy w sprawie z zakresu administracji publicznej, może - po bezskutecznym wezwaniu do usunięcia naruszenia - zaskarżyć uchwałę do sądu administracyjnego. Ważne jest zatem dopełnienie wymogu i wezwanie rady gminy do usunięcia naruszenia. Wniesienie skargi do sądu administracyjnego bez wyczerpania tego trybu skutkuje odrzuceniem skargi przez sąd. Należy również pamiętać o dochowaniu terminu na wniesienie skargi. Skargę wnosi się w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia wezwania o usunięcie naruszenia prawa (patrz: uchwała NSA z dnia 2 kwietnia 2007 r. sygn. akt II OPS 2/07 oraz postanowienie NSA z dnia 12 marca 2008 r. sygn. akt II OSK 26/08). Zgodnie z art. 54 § 1 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, skargę do sądu administracyjnego wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi. Organ ten (w tym przypadku rada gminy) przekazuje skargę sądowi wraz z aktami sprawy i odpowiedzią na skargę w terminie 30 dni od daty jej wniesienia.

W razie gdy nie jest możliwe wniesienie skargi do sądu administracyjnego (z uwagi np. na przekroczenie terminu lub brak interesu prawnego w sprawie), można zwrócić się o pomoc do organu nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego, którym jest wojewoda. Z uwagi na posiadane kompetencje wojewoda może zaskarżyć miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego w każdym czasie po podjęciu takiej uchwały przez radę gminy. Należy jednak pamiętać, że wobec każdej uchwały organu stanowiącego jednostki samorządowej postępowanie nadzorcze prowadzone jest z urzędu (a zatem nie na wniosek) i w razie stwierdzenia istotnego naruszenia prawa powinno zakończyć się wydaniem rozstrzygnięcia nadzorczego lub w dalszej kolejności wniesieniem skargi do sądu administracyjnego. Pismo skierowane do wojewody może zatem stanowić jedynie sygnał w sprawie i nie skutkuje wszczęciem postępowania nadzorczego.

Zobacz też: Odszkodowanie z tytułu zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

Krzysztof Terlecki

Zastrzeżenie: 

Zagadnienie zostało przedstawione w oparciu o stan prawny obowiązujący w dacie powstania artykułu. Trzeba mieć na względzie, że stan prawny oraz poglądy judykatury mogą ulec zmianie.

Czytaj dalej

Szkoły dwujęzyczne prowadzone przez jednostki samorządu terytorialnego

Jednostki samorządu terytorialnego mogą zakładać i prowadzić szkoły dwujęzyczne niezależnie od ich typu. Przepisy prawa nie zawierają w tym względzie ograniczeń. W praktyce oznacza to, że powiat mógłby samodzielnie założyć i prowadzić gimnazjum dwujęzyczne. Tak samo gmina mogłaby utworzyć i prowadzić ponadgimnazjalną szkołę dwujęzyczną.

W rozumieniu ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zmianami) szkołą dwujęzyczną jest szkoła, w której wszystkie oddziały są oddziałami dwujęzycznymi (art. 3 ust. 2d ustawy). Szkoły dwujęzyczne wchodzą w strukturę systemu oświaty, a ich utworzenie jest możliwe na szczeblu gimnazjalnym i ponad gimnazjalnym (art. 2 pkt 2 lit. b i c ustawy). Ustawa o systemie oświaty nie przewiduje obowiązku ich tworzenia. Obowiązek taki bowiem odnosi się jedynie do tych placówek, których prowadzenie zgodnie z ustawą należy do zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego (art. 5 ust. 5 i 5a ustawy). Oznacza to, że zakładanie i prowadzenie szkół dwujęzycznych ma charakter fakultatywny. Świadczyć może o tym również fakt, że w stosunku do tego typu szkół nie ustala się obwodów, co jest charakterystyczne dla szkół w których realizuje się obowiązek szkolny (art. 58 ust. 2 i 2a ustawy).

Z powyższego wynika, że zarówno gmina, jak i powiat mają możliwość, a nie obowiązek zakładania i prowadzenia szkół dwujęzycznych. Co więcej z art. 5 ust. 2 ustawy o systemie oświaty można wyprowadzić wniosek, że owo uprawnienie można rozciągnąć na każdy typ szkoły. Zgodnie bowiem z jego treścią szkoła i placówka może być zakładana i prowadzona przez jednostkę samorządu terytorialnego, inną osobę prawną i osobę fizyczną. Wymienione w przepisie podmioty mogą założyć zarówno gimnazjum dwujęzyczne, jak również ponadgimnazjalną szkołę dwujęzyczną. 

Przepisy nie rozstrzygają czy określony typ szkoły dwujęzycznej powinien być prowadzony przez ściśle określony podmiot. Żaden z przepisów ustawy o systemie oświaty nie zawiera w tym względzie jakichkolwiek ograniczeń. Wątpliwości w tym zakresie może wprowadzać jedynie unormowanie zawarte w art. 5 ust. 5b ustawy o systemie oświaty wedle którego jednostki samorządu terytorialnego mogą zakładać i prowadzić szkoły i placówki, których prowadzenie nie należy do ich zadań własnych, po zawarciu porozumienia z jednostką samorządu terytorialnego, dla której prowadzenie danego typu szkoły lub placówki jest zadaniem własnym. Należy jednak stwierdzić, że przepis ten nie będzie miał zastosowania w stosunku do szkół dwujęzycznych. Skoro bowiem założenie i prowadzenie szkoły dwujęzycznej określonego typu nie należy do zadań własnych żadnej z jednostek samorządu terytorialnego to nie istnieje podmiot z którym należałoby zawrzeć stosowne porozumienie. Obowiązek zawarcia porozumienie będzie istniał tylko w przypadku przekazywania szkół i placówek pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego, o czym stanowi art. 5 ust. 5c ustawy. Odnosi się to jednak do sytuacji w której dana szkoła już istnieje. Nie obejmuje natomiast okoliczności dotyczących jej tworzenia. 

Maciej Gardas

Zastrzeżenie: 

Zagadnienie zostało przedstawione w oparciu o stan prawny obowiązujący w dacie powstania artykułu. Trzeba mieć na względzie, że stan prawny oraz poglądy judykatury mogą ulec zmianie.

Czytaj dalej