Konstytucja RP w art. 79 przewiduje istnienie szczególnego środka prawnego, który pozwala na wzruszenie ostatecznego rozstrzygnięcia sądu lub organu administracji. Środek ten określony został mianem skargi konstytucyjnej i wnoszony jest bezpośrednio do Trybunału Konstytucyjnego, który zajmuje się jego rozpatrzeniem. Możliwość skutecznego złożenia skargi konstytucyjnej uzależniona jest jednak od spełnienia określonych przez prawo warunków, więc nie każde rozstrzygnięcie organu administracji czy sądu będzie mogło zostać wzruszone w drodze indywidualnie wniesionej skargi do Trybunału Konstytucyjnego.
 |
| www.sxc.hu |
Zasadnicze cechy skargi konstytucyjnej określone zostały w art. 79 Konstytucji. Przede wszystkim wskazuje on, że może wnieść ją każdy, tj. zarówno każdy człowiek (nie tylko obywatel), jak i każdy inny podmiot prawa cywilnego (np. spółka prawa handlowego). Skargi konstytucyjnej nie mogą natomiast wnieść jednostki samorządu terytorialnego, te mogą jednak bronić swoich praw przed Trybunałem Konstytucyjnym poprzez wniesienie do niego wniosku w sprawie zbadania zgodności z konstytucją innych aktów normatywnych.
Istotą skargi konstytucyjnej jest zaskarżenie przepisu jakiegokolwiek aktu normatywnego (a więc nie tylko ustawy, ale również aktu prawa miejscowego, czyli np. miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego), na podstawie którego organ administracji publicznej (a więc nie tylko państwowej, ale i samorządowej) orzekł ostatecznie o prawach, wolnościach lub obowiązkach skarżącego określonych w Konstytucji. Takim prawem jest np. określone w art. 64 ustawy zasadniczej prawo własności. W skardze konstytucyjnej zarzucić można, że przepis, na podstawie którego zostało wydane rozstrzygnięcie, jest niezgodny z przepisem Konstytucji przyznającym konkretne prawo lub wolność albo nakładającym obowiązek. W drodze skargi konstytucyjnej nie można jedynie domagać się respektowania praw wskazanych w art. 56 Konstytucji, tj. prawa do uzyskania azylu lub statusu uchodźcy.
Skutkiem prawidłowego wniesienia skargi konstytucyjnej jest jej rozpatrzenie przez Trybunał Konstytucyjny. W przypadku uznania przez sędziów zasadności skargi orzekają oni o niezgodności zaskarżonego przepisu z Konstytucją RP. Skutkiem takiego orzeczenia jest nie tylko utrata przez ten przepis mocy obowiązującej, ale również możliwość wznowienia konkretnego postępowania sądowego lub administracyjnego, które zakończyło się niekorzystnym rozstrzygnięciem.
Warunkiem korzystnego odmienienia niepomyślnego orzeczenia sądowego lub decyzji administracyjnej dzięki wyrokowi Trybunałowi Konstytucyjnemu jest złożenie prawidłowej pod względem formalnym i treściowym skargi konstytucyjnej. Wymogi, jakie są jej stawiane, zostały dokładnie opisane w ustawie o Trybunale Konstytucyjnym. Przede wszystkim pamiętać należy, że skargę konstytucyjną sporządzić może co do zasady jedynie adwokat lub radca prawny. Podmiot chcący skorzystać z tego środka prawnego musi się zatem zwrócić o pomoc do profesjonalnego pełnomocnika. Może się to wiązać z poniesieniem dodatkowych kosztów, na które nie zawsze stać każdą osobę. W takim wypadku osoba taka może zwrócić się do sądu rejonowego właściwego dla swojego miejsca zamieszkania o ustanowienie dla niej z urzędu adwokata lub radcy prawnego, który sporządzi skargę i wniesie ją do Trybunału. Pamiętać przy tym należy, że sama skarga jest wolna od opłat, a zatem ewentualne koszty poniesione w związku z pomocą profesjonalnego pełnomocnika są jedynymi, jakie trzeba ponieść w postępowaniu przed Trybunałem.
Kolejnym warunkiem skutecznego wniesienia skargi konstytucyjnej jest zaskarżenie w jej treści wyłącznie przepisu, na podstawie którego orzeczono o czyichś konstytucyjnych prawach, wolnościach lub obowiązkach. Przepis ten musi być niezgodny z Konstytucją. Nie można zatem zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego ze skargą na samo orzeczenie, które zostało wydane na podstawie przepisu zgodnego z ustawą zasadniczą. Podstawą skargi może być wyłącznie określony przepis aktu normatywnego.
Utrata mocy obowiązującej przez dany przepis (np. po wydaniu wyroku w naszej sprawie przepis został uchylony przez parlament) nie stoi na przeszkodzie do wniesienia skargi. Konieczne jest jednak wówczas wykazanie w jej treści, że wydanie przez Trybunał Konstytucyjny orzeczenia w jej sprawie jest konieczne dla ochrony konstytucyjnych wolności i praw.
Najważniejszym warunkiem skutecznego wniesienia skargi konstytucyjnej jest wniesienie jej dopiero po wyczerpaniu drogi prawnej. Zwrot ten Trybunał Konstytucyjny rozumie jako wykorzystanie w danej sprawie wszelkich zwykłych środków prawnych. W postępowaniu administracyjnym konieczne jest zatem nie tylko złożenie odwołania (lub wykorzystanie innego podobnego środka prawnego), ale również wyczerpanie – jeżeli tylko jest dopuszczalna – całej drogi sądowej, tj. złożenie skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, a następnie skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Dopiero po takim wyczerpaniu drogi prawnej uzyskujemy możliwość złożenia skargi do Trybunału Konstytucyjnego. Możemy to jednak zrobić jednak wyłącznie w terminie 3 miesięcy od dnia doręczenia prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia sądu lub organu administracji. Okres ten ulega zawieszeniu na czas trwania ewentualnego postępowania w sprawie ustanowienia pełnomocnika z urzędu.
Podsumowując, wskazać należy, że skarga konstytucyjna stanowi szczególny środek prawny, z którego można skorzystać w przypadku niepomyślnego rozstrzygnięcia naszej sprawy przez organ administracji lub sąd. Należy jednak pamiętać, że jej wniesienie jest obwarowane szczególnymi warunkami wynikającymi z przepisów Konstytucji RP oraz ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.
Mateusz Radajewski
