Ustalając liczbę punktów sprzedaży napojów alkoholowych nie można dzielić gminy na sektory

Zgodnie z art. 12 ust. 1 i 4 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2012 r., poz. 1356 ze zmianami), rada gminy ustala, w drodze uchwały, dla terenu gminy (miasta) liczbę punktów sprzedaży napojów zawierających powyżej 4,5 % alkoholu (z wyjątkiem piwa), przeznaczonych do spożycia poza miejscem sprzedaży jak i w miejscu sprzedaży (ust. 1). Liczba punktów sprzedaży, o których mowa w ust. 1, oraz usytuowanie miejsc sprzedaży, podawania i spożywania napojów alkoholowych powinny być dostosowane do potrzeb ograniczania dostępności alkoholu, określonych w gminnym programie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych (ust. 4). 

www.sxc.hu

Na podstawie wskazanego wyżej przepisu gminy mogą reglamentować sprzedaż alkoholu na podległym sobie obszarze. Ustawa nie zawiera żadnych ograniczeń w zakresie minimalnej bądź maksymalnej liczby punktów sprzedaży. Stanowi jedynie, że przy realizacji normy kompetencyjnej organ ustalający winien kierować się potrzebą ograniczenia dostępności alkoholu, w oparciu o założenia przyjęte w gminnym programie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych. Realizując ustaloną w programie politykę przeciwdziałania alkoholizmowi, rady gmin ustalają punkty sprzedaży napojów alkoholowych. Ich liczba winna odnosić się do gminy jako całości. Nie może być ustalana dla poszczególnych obszarów (sektorów) gminy. Nie pozwala na to bowiem wskazany wyżej przepis kompetencyjny, który precyzyjnie normuje sytuacje, w których rada gminy została upoważniona do podjęcia odpowiednich działań i czynności w formie uchwały. 

Tymczasem wiele gmin (w szczególności miejsko wiejskich), ustalając liczbę punktów sprzedaży, dokonuje podziału swojego obszaru na części, w zakresie których dochodzi do zróżnicowania przyjmowanych ilości. Przykładowo określa się liczbę punktów sprzedaży dla gminy jako całości na poziomie 40, w tym dla miasta w liczbie 15. Nie ulega wątpliwości, że w opisanym przypadku dochodzi do podziału gminny na dwa obszary. Dla miasta ustala się bowiem 15 punktów sprzedaży, a dla pozostałej części gminy 25. Wskazana tytułem przykładu konstrukcja może przyjmować również inne formy. 

Niezależnie od przyjętego modelu każdy przejaw podziału gminy na sektory w oparciu o przyznaną radzie gminy kompetencję należy uznać za daleko idące nadużycie art. 12 ust. 1 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Tak przyjęta interpretacja wskazanego przepisu znajduje odzwierciedlenie w unormowaniu art. 7 Konstytucji RP, zgodnie z którym organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. To zaś oznacza, że normy kompetencyjne powinny być interpretowane w sposób ścisły i literalny. Dlatego też określenie liczby punktów sprzedaży napojów alkoholowych dla poszczególnych obszarów (sektorów) możliwe byłoby tylko wtedy, gdyby przepis kompetencyjny stanowił wprost o możliwości takiego rozwiązania.

Określenie, wbrew regulacji ustawowej, różnej ilości punktów sprzedaży alkoholu w poszczególnych rejonach gminy może skutkować zróżnicowaniem sytuacji podmiotów, które będą ubiegać się o zezwolenie na sprzedaż alkoholu. Przenosząc to na grunt wskazanego wyżej przykładu, należy wskazać, że sytuacja poszczególnych podmiotów ubiegających się o uzyskanie zezwolenia na sprzedaż alkoholu będzie inna. Różnice zaś wynikać będą tylko i wyłącznie z położenia (siedziby) poszczególnych podmiotów. Przy założeniu, że dla gminy jako całości ustalono liczbę punktów sprzedaży na poziomie 40, w tym dla miasta w liczbie 15 oznacza, że większe szanse na uzyskanie zezwolenia będzie miał podmiot spoza miasta. Wniosek taki wynika z prostego porównania liczby punktów ustalonych dla dwóch obszarów. Tam gdzie jest ich mniej, o wiele trudniej będzie uzyskać stosowne zezwolenie. W konsekwencji działanie takie prowadzi do ograniczenia praw podmiotów ubiegających się o zezwolenie na terenie, dla którego przewidziano mniejszą liczbę punktów sprzedaży. Przy założeniu, że liczba punktów ustalona zostałaby dla całego obszaru gminy, a nie dla jego części, dany podmiot z obszaru, dla którego przewidziano mniejszą liczbę punktów sprzedaży, miałby o wiele większe szanse na uzyskanie stosownego zezwolenia na sprzedaż alkoholu.

Opisane wyżej zróżnicowanie podmiotów oznacza działanie wbrew art. 32 ust.1 i 2 Konstytucji, wedle którego wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. Zasada równości, wyrażona w art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji, polega na tym, że wszystkie podmioty prawa charakteryzujące się daną cechą istotną w równym stopniu, powinny być traktowane równo, tj. bez zróżnicowań zarówno faworyzujących, jak i dyskryminujących. Zasada równego traktowania dopuszcza nierówne traktowanie, pod warunkiem jednak, że te nierówności są usprawiedliwione, mają oparcie w okolicznościach, które to zróżnicowanie uzasadniają. W świetle powyższego nie ma podstaw do różnicowania sytuacji podmiotów ubiegających się o uzyskanie właściwego zezwolenia w zależności od miejsca lokalizacji punktu sprzedaży napojów alkoholowych zawierających powyżej 4,5 % alkoholu (z wyjątkiem piwa), przeznaczonych do spożycia poza miejscem sprzedaży jak i w miejscu sprzedaży. Powyższe znajduje potwierdzenie w orzeczeniu WSA we Wrocławiu z dnia 21 lutego 2014 roku, sygn. akt III SA/Wr 4/14.

Maciej Gardas

Zastrzeżenie: 

Zagadnienie zostało przedstawione w oparciu o stan prawny obowiązujący w dacie powstania artykułu. Trzeba mieć na względzie, że stan prawny oraz poglądy judykatury mogą ulec zmianie.

Czytaj dalej

Skarga konstytucyjna w sprawach administracyjnych

Konstytucja RP w art. 79 przewiduje istnienie szczególnego środka prawnego, który pozwala na wzruszenie ostatecznego rozstrzygnięcia sądu lub organu administracji. Środek ten określony został mianem skargi konstytucyjnej i wnoszony jest bezpośrednio do Trybunału Konstytucyjnego, który zajmuje się jego rozpatrzeniem. Możliwość skutecznego złożenia skargi konstytucyjnej uzależniona jest jednak od spełnienia określonych przez prawo warunków, więc nie każde rozstrzygnięcie organu administracji czy sądu będzie mogło zostać wzruszone w drodze indywidualnie wniesionej skargi do Trybunału Konstytucyjnego.

www.sxc.hu

Zasadnicze cechy skargi konstytucyjnej określone zostały w art. 79 Konstytucji. Przede wszystkim wskazuje on, że może wnieść ją każdy, tj. zarówno każdy człowiek (nie tylko obywatel), jak i każdy inny podmiot prawa cywilnego (np. spółka prawa handlowego). Skargi konstytucyjnej nie mogą natomiast wnieść jednostki samorządu terytorialnego, te mogą jednak bronić swoich praw przed Trybunałem Konstytucyjnym poprzez wniesienie do niego wniosku w sprawie zbadania zgodności z konstytucją innych aktów normatywnych.

Istotą skargi konstytucyjnej jest zaskarżenie przepisu jakiegokolwiek aktu normatywnego (a więc nie tylko ustawy, ale również aktu prawa miejscowego, czyli np. miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego), na podstawie którego organ administracji publicznej (a więc nie tylko państwowej, ale i samorządowej) orzekł ostatecznie o prawach, wolnościach lub obowiązkach skarżącego określonych w Konstytucji. Takim prawem jest np. określone w art. 64 ustawy zasadniczej prawo własności. W skardze konstytucyjnej zarzucić można, że przepis, na podstawie którego zostało wydane rozstrzygnięcie, jest niezgodny z przepisem Konstytucji przyznającym konkretne prawo lub wolność albo nakładającym obowiązek. W drodze skargi konstytucyjnej nie można jedynie domagać się respektowania praw wskazanych w art. 56 Konstytucji, tj. prawa do uzyskania azylu lub statusu uchodźcy.

Skutkiem prawidłowego wniesienia skargi konstytucyjnej jest jej rozpatrzenie przez Trybunał Konstytucyjny. W przypadku uznania przez sędziów zasadności skargi orzekają oni o niezgodności zaskarżonego przepisu z Konstytucją RP. Skutkiem takiego orzeczenia jest nie tylko utrata przez ten przepis mocy obowiązującej, ale również możliwość wznowienia konkretnego postępowania sądowego lub administracyjnego, które zakończyło się niekorzystnym rozstrzygnięciem.

Warunkiem korzystnego odmienienia niepomyślnego orzeczenia sądowego lub decyzji administracyjnej dzięki wyrokowi Trybunałowi Konstytucyjnemu jest złożenie prawidłowej pod względem formalnym i treściowym skargi konstytucyjnej. Wymogi, jakie są jej stawiane, zostały dokładnie opisane w ustawie o Trybunale Konstytucyjnym. Przede wszystkim pamiętać należy, że skargę konstytucyjną sporządzić może co do zasady jedynie adwokat lub radca prawny. Podmiot chcący skorzystać z tego środka prawnego musi się zatem zwrócić o pomoc do profesjonalnego pełnomocnika. Może się to wiązać z poniesieniem dodatkowych kosztów, na które nie zawsze stać każdą osobę. W takim wypadku osoba taka może zwrócić się do sądu rejonowego właściwego dla swojego miejsca zamieszkania o ustanowienie dla niej z urzędu adwokata lub radcy prawnego, który sporządzi skargę i wniesie ją do Trybunału. Pamiętać przy tym należy, że sama skarga jest wolna od opłat, a zatem ewentualne koszty poniesione w związku z pomocą profesjonalnego pełnomocnika są jedynymi, jakie trzeba ponieść w postępowaniu przed Trybunałem.

Kolejnym warunkiem skutecznego wniesienia skargi konstytucyjnej jest zaskarżenie w jej treści wyłącznie przepisu, na podstawie którego orzeczono o czyichś konstytucyjnych prawach, wolnościach lub obowiązkach. Przepis ten musi być niezgodny z Konstytucją. Nie można zatem zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego ze skargą na samo orzeczenie, które zostało wydane na podstawie przepisu zgodnego z ustawą zasadniczą. Podstawą skargi może być wyłącznie określony przepis aktu normatywnego.

Utrata mocy obowiązującej przez dany przepis (np. po wydaniu wyroku w naszej sprawie przepis został uchylony przez parlament) nie stoi na przeszkodzie do wniesienia skargi. Konieczne jest jednak wówczas wykazanie w jej treści, że wydanie przez Trybunał Konstytucyjny orzeczenia w jej sprawie jest konieczne dla ochrony konstytucyjnych wolności i praw.

Najważniejszym warunkiem skutecznego wniesienia skargi konstytucyjnej jest wniesienie jej dopiero po wyczerpaniu drogi prawnej. Zwrot ten Trybunał Konstytucyjny rozumie jako wykorzystanie w danej sprawie wszelkich zwykłych środków prawnych. W postępowaniu administracyjnym konieczne jest zatem nie tylko złożenie odwołania (lub wykorzystanie innego podobnego środka prawnego), ale również wyczerpanie – jeżeli tylko jest dopuszczalna – całej drogi sądowej, tj. złożenie skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, a następnie skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Dopiero po takim wyczerpaniu drogi prawnej uzyskujemy możliwość złożenia skargi do Trybunału Konstytucyjnego. Możemy to jednak zrobić jednak wyłącznie w terminie 3 miesięcy od dnia doręczenia prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia sądu lub organu administracji. Okres ten ulega zawieszeniu na czas trwania ewentualnego postępowania w sprawie ustanowienia pełnomocnika z urzędu.

Podsumowując, wskazać należy, że skarga konstytucyjna stanowi szczególny środek prawny, z którego można skorzystać w przypadku niepomyślnego rozstrzygnięcia naszej sprawy przez organ administracji lub sąd. Należy jednak pamiętać, że jej wniesienie jest obwarowane szczególnymi warunkami wynikającymi z przepisów Konstytucji RP oraz ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.

Mateusz Radajewski

Czytaj dalej