Petycje

W dniu 6 września 2015 r. weszła w życie ustawa z dnia 11 lipca 2014 r. o petycjach (Dz. U. z 2014 r. poz. 1195), która zgodnie z jej art. 1 określa zasady składania i rozpatrywania petycji oraz sposób postępowania organów w sprawach dotyczących petycji.

Jak czytamy w uzasadnieniu do ustawy: „Prawo petycji należy do kategorii praw politycznych, co wynika z umieszczenia go w podrozdziale "Wolności i prawa polityczne" rozdziału II Konstytucji RP. Charakter petycji, jako prawa politycznego wynika z tego, że petycje składane są do organów władzy publicznej w interesie publicznym, a gdy są składane do organizacji i instytucji społecznych winny mieć związek ze zleconymi im zadaniami z zakresu administracji publicznej. Polityczna natura petycji wynika także z charakteru motywów, którymi kierował się ustawodawca wprowadzając prawo petycji do Konstytucji RP. Z prac nad projektem Konstytucji wynika, że petycje, a także wnioski i skargi wraz z prawem obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej, skargi konstytucyjnej miały zastąpić i tym samym wypełnić lukę, jaka powstała po odrzuceniu w Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego propozycji prawa do partycypacji obywateli w działalności publicznej, o którym traktowały niektóre projekty Konstytucji zgłoszone do Komisji. (…) Należy podkreślić, że pomimo wspólnej regulacji prawnej w art. 63 prawo petycji jest odrębnym prawem, różnym od skarg i wniosków. Wynika to z określenia tego prawa podmiotowego inną, własną nazwą, wysunięcia petycji w porządku przepisu Konstytucji RP na plan pierwszy, a także historycznych związków z takim prawem w Konstytucji Marcowej z 1921 r. oraz związków porównawczych z petycjami w prawie innych państw demokratycznych (Holandii, Belgii, Szwajcarii, RFN, Hiszpanii, Portugalii, Grecji).”

Mając na uwadze powyższe, ustawodawca wskazał, że ustawa ma na celu wypełnienie obowiązku dostosowania ustawodawstwa zwykłego do przepisów Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, to jest do określonego w art. 63 obowiązku ustawowego uregulowania trybu rozpatrywania petycji. Zatem, z powyższego wynika, że ustawodawca uznał za szczególnie ważne uregulowanie w sposób odrębny trybu wnoszenia oraz rozpatrywania petycji w odróżnieniu od wniosków i skarg, o których mowa w przepisach działu VIII Kodeksu postępowania administracyjnego. Jednocześnie z uchwaleniem ustawy o petycjach, ustawodawca dokonał zmiany działu VIII Kodeksu postępowania administracyjnego i obecnie nie dotyczy on już petycji, a przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego stosuje się jedynie odpowiednio w sprawach nieuregulowanych w ustawie o petycjach.

Zgodnie z zapisami ustawy petycja może być złożona przez osobę fizyczną, osobę prawną, jednostkę organizacyjną niebędącą osobą prawną lub grupę tych podmiotów. Z kolei przedmiotem petycji może być żądanie zmiany przepisów prawa, podjęcie rozstrzygnięcia lub innego działania w sprawie dotyczącej podmiotu wnoszącego petycję, życia zbiorowego lub wartości wymagających szczególnej ochrony w imię dobra wspólnego mieszczących się w zakresie zadań i kompetencji adresata petycji (art. 2 ust.3). Natomiast adresatem takiej petycji są organy władzy publicznej, a także do organizacje lub instytucje społeczne w związku z wykonywanymi przez nie zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Petycja można złożyć w interesie publicznym, podmiotu wnoszącego lub podmiotu trzeciego, za jego zgodą. 

Petycję składa się w formie pisemnej albo za pomocą środków komunikacji elektronicznej (art. 4 ust. 1). W swojej treści powinna zawierać oznaczenie podmiotu ją wnoszącego, co jednoznacznie wskazuje, że nie może przybrać charakteru anonimowego. Ponadto, powinna zawierać wskazanie miejsca zamieszkania albo siedziby podmiotu wnoszącego petycję oraz adresu do korespondencji; oznaczenie adresata petycji; wskazanie przedmiotu petycji.

Petycję, która nie spełnia wymogów formalnych pozostawia się bez rozpatrzenia, po wcześniejszym wezwaniu (w terminie 30 dni od wniesienia) do uzupełnienia lub wyjaśnienia treści petycji w terminie 14 dni (art. 7).

Petycja powinna być rozpatrzona bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w terminie 3 miesięcy od dnia jej złożenia (art. 10 ust. 1).

Nowym rozwiązaniem w zakresie trybu rozpatrywania petycji jest obowiązek podmiotu rozpatrującego petycję lub urzędu go obsługującego niezwłocznego zamieszczenia na stronie internetowej informacji zawierającej odwzorowanie cyfrowe (skan) petycji oraz datę jej złożenia (art. 8 ust. 1). Dodatkowo może zostać również udostępniona informacja o danych podmiotu wnoszącego petycję, jednak następuje to jedynie po wyrażeniu na to zgody przez wnoszącego w treści petycji (art. 8 ust. 1 oraz art. 4 ust. 3). Informacja ta powinna być także na bieżąco aktualizowana o czynności podejmowane w ramach rozpatrywania danej petycji wraz ze sposobem jej rozpatrzenia.

Kolejnym nowym rozwiązaniem jest wprowadzenie petycji wielokrotnej. Ustawodawca posługuje się takim nazewnictwem w stosunku do sytuacji, gdy w ciągu miesiąca od otrzymania petycji przez podmiot właściwy do rozpatrzenia petycji składane są dalsze petycje dotyczące tej samej sprawy. W takim przypadku organ rozpatrujący może petycje połączyć do łącznego rozpatrzenia (art. 11 ust. 1). Jednocześnie w przypadku zaistnienia takiej sytuacji, organ rozpatrujący ma obowiązek ogłoszenia na stronie internetowej okresu oczekiwania na dalsze petycje (nie dłuższy niż 2 miesiące, licząc od dnia ogłoszenia). Termin rozpatrzenia petycji wielokrotnej liczy się od dnia upływu powyższego okresu. 

W ustawie wprowadzono również przepis wyznaczający organom obowiązki o charakterze sprawozdawczym, a mianowicie w myśl art. 14 ustawy corocznie, w terminie do dnia 30 czerwca, umieszcza się na stronie internetowej zbiorczą informację o petycjach rozpatrzonych w roku poprzednim. Informacja ta zawiera w szczególności dane dotyczące liczby, przedmiotu oraz sposobu załatwienia petycji.

Ponadto ustawa zawiera uregulowania dotyczące chociażby przekazywania petycji zgodnie z właściwością, trybu postępowania w przypadku ponowionej już rozpatrzonej petycji, obowiązków w zakresie informowania o sposobie rozpatrzenia petycji. 

W uzasadnieniu ustawy w kwestii oczekiwanych skutków społecznych zapisano, że ustawa o petycjach może przyczynić się do zwiększenia udziału i zaangażowania społeczeństwa w życiu publicznym, a także jego wpływu na działalność innych podmiotów w tym zakresie. Jednak wydaje się to mocno wątpliwe, tym bardziej, że przecież przed wprowadzeniem ustawy w ramach działu VIII Kodeksu postępowania administracyjnego możliwe było wnoszenie petycji. Zatem przeniesienie i sformalizowanie instytucji petycji w odrębnej ustawie nie powoduje, że obywatele otrzymali od ustawodawcy nowy środek wpływania na działalność organów publicznych. Dodatkowo sama petycja w zakresie „siły” oddziaływania na organy publiczne nie różni się od skargi czy wniosku, o których mowa w Kodeksie postępowania administracyjnego. Nadal bowiem jest rozpatrywana w postępowaniu jednoinstancyjnym, bez jakiejkolwiek możliwości weryfikacji sposobu rozpatrzenia takiej petycji (niezaskarżalne), jak również nawet bez możliwości wniesienia skargi na bezczynność organu, gdy ten petycji nie rozpatruje. Wszystko powyższe oraz sama treść art. 63 Konstytucji RP może powodować wątpliwości co do realnej konieczności uchwalenia szczególnego trybu postępowania w zakresie petycji, odrębnego od skarg i wniosków. Tym bardziej, że od uchwalenia Konstytucji RP minęło już prawie 20 lat i czyżby aż tyle musiało upłynąć, żeby dostrzeżono konieczność „wypełnienia obowiązku dostosowania ustawodawstwa zwykłego do przepisów Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej” w zakresie petycji?

Zobacz też: Skarga na wójta.

Grzegorz Drozd

Zastrzeżenie: 

Zagadnienie zostało przedstawione w oparciu o stan prawny obowiązujący w dacie powstania artykułu. Trzeba mieć na względzie, że stan prawny oraz poglądy judykatury mogą ulec zmianie.

Zdjęcie: www.morguefile.com

Czytaj dalej