Likwidacja szkoły publicznej

W dobie niżu demograficznego oraz braku stosownego do potrzeb finansowania szkolnictwa przez władze centralne, samorządy terytorialne szukając oszczędności budżetowych bardzo często decydują się na reorganizację lokalnej sieci szkół publicznych poprzez ich likwidację. 

www.sxc.hu

Zgodnie z art. 59 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.) szkoła publiczna, może być zlikwidowana z końcem roku szkolnego przez organ prowadzący szkołę, po zapewnieniu przez ten organ uczniom możliwości kontynuowania nauki w innej szkole publicznej tego samego typu, a także odpowiednio o tym samym lub zbliżonym profilu kształcenia ogólnozawodowego albo kształcącej w tym samym lub zbliżonym zawodzie. Organ prowadzący jest obowiązany, co najmniej na 6 miesięcy przed terminem likwidacji, zawiadomić o zamiarze likwidacji szkoły: rodziców uczniów (w przypadku szkoły dla dorosłych - uczniów), właściwego kuratora oświaty oraz organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego właściwej do prowadzenia szkół danego typu. Z powyższego przepisu ustawy wynika, że postępowanie w sprawie likwidacji szkoły jest szczególnym postępowaniem przebiegającym dwuetapowo. W pierwszej kolejności organ prowadzący szkołę musi podjąć uchwałę o zamiarze likwidacji szkoły, która jest podstawą do podjęcia kolejnych działań. Trzeba mieć równocześnie na względzie, że uchwała ta w żadnej mierze nie przesądza jeszcze o definitywnej likwidacji szkoły. Stanowi jedynie niezbędny element procedury wyznaczonej przez ustawodawcę. Następnie organ prowadzący szkołę został zobowiązany przez ustawodawcę do wypełnienia ściśle określonych czynności wskazanych w przytoczonym przepisie ustawy o systemie oświaty. 

W przypadku likwidacji szkoły publicznej, podstawowym wymogiem wynikającym z art. 59 ust. 1 ustawy o systemie oświaty jest zapewnienie uczniom możliwości kontynuowania nauki w innej szkole publicznej tego samego typu, a także odpowiednio o tym samym lub zbliżonym profilu kształcenia ogólnozawodowego albo kształcącej w tym samym lub zbliżonym zawodzie. Jest to obowiązek bezwzględny bez spełnienia, którego nie jest możliwa likwidacja określonej szkoły publicznej. 

Niezwykle ważną i budzącą w praktyce wiele kontrowersji czynnością w ramach procedury likwidacji szkoły (w szczególności co do formy i skuteczności) jest obowiązek zawiadomienia o zamiarze likwidacji szkoły rodziców uczniów. Organ prowadzący musi tego dokonać, co najmniej na 6 miesięcy przed terminem likwidacji. Z uwagi na fakt, że likwidacja szkoły dokonuje się z dniem 31 sierpnia danego roku, termin do zawiadomienia rodziców upływa z ostatnim dniem lutego roku likwidacji szkoły (28 albo 29 lutego). W orzecznictwie przyjmuje się, że zawiadomienie rodziców uczniów szkoły powinno przybierać formę, która w sposób niebudzący wątpliwości umożliwi dotarcie wiedzy o likwidacji szkoły do każdego z rodziców. Zatem chodzi o taki sposób zawiadomienia, aby informacja o zamiarze likwidacji szkoły dotarła bezpośrednio do każdego z rodziców uczniów, a jednocześnie była możliwa do zweryfikowania skuteczność tego zawiadomienia (np. odebrany list polecony za zwrotnym potwierdzeniem odbioru – w tym także jedna przesyłka adresowana do obojga rodziców na ich wspólny adres; spotkanie wraz z listą obecności lub oświadczeniem o powzięciu wiedzy o zamiarze likwidacji szkoły). Tym samym działania w postaci np. listów otwartych do mieszkańców gminy, bezimiennych korespondencji o zamiarze likwidacji szkoły, bezadresowych druków, spotkania z rodzicami bez potwierdzenia obecności; nie mogą być zakwalifikowane jako skuteczne powiadomienie rodziców o zamiarze likwidacji szkoły z uwagi na potencjalny brak dowodów o przekazaniu informacji każdemu z rodziców. Równocześnie przy wykonywaniu obowiązku zawiadomienia rodziców uczniów wymaga mieć na uwadze okoliczności danego przypadku, gdyż potrzeba zawiadomienia każdego z rodziców nie może stanowić pola nadużyć zmierzających do uniemożliwienia skutecznego zakończenia procesu likwidacji szkoły. Tak więc sposób wywiązania się przez organ prowadzący z obowiązku zawiadomienia rodziców uczniów szkoły powinien być rozpatrywany każdorazowo indywidualnie w ramach określonego stanu faktycznego z uwzględnieniem zachowanej staranności w działaniu organu. 

Kolejną czynnością jest zawiadomienie właściwego kuratora oświaty oraz organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego właściwej do prowadzenia szkół danego typu; które dla swojej skuteczności również powinno nastąpić co najmniej na 6 miesięcy przed terminem likwidacji. Dopiero po spełnieniu powyższych wymogów formalnych może zostać skutecznie podjęta uchwała o likwidacji szkoły. Jednak przy podejmowaniu uchwały w sprawie likwidacji szkoły publicznej zastosowanie znajdzie przepis art. 59 ust. 2 ustawy o systemie oświaty (pomijając ust. 1a, który dotyczy szkół o szczególnym charakterze), w myśl którego szkoła lub placówka publiczna prowadzona przez jednostkę samorządu terytorialnego może zostać zlikwidowana po zasięgnięciu opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny, a szkoła lub placówka publiczna prowadzona przez inną osobę prawną lub fizyczną - za zgodą organu, który udzielił zezwolenia na jej założenie. Z przywołanego przepisu wynika, że warunkiem podjęcia uchwały w sprawie likwidacji szkoły organ prowadzący jest zasięgnięcie opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny. Warto wspomnieć, że aktualny stan prawny wymaga od organu prowadzącego jedynie zasięgnięcia opinii, która posiada w tym przypadku znamiona opinii zwykłej – a nie jej kwalifikowanej formy w postaci opinii pozytywnej – i stanowi jedną z najluźniejszych form współdziałania, gdyż nie wiąże treścią organu, który o nią występuje. Stanowi to obecnie złagodzenie wymogów w odniesieniu do stanu prawnego obowiązującego do dnia 22 kwietnia 2009 r. zgodnie, z którym organ prowadzący likwidując szkołę musiał uzyskać pozytywną opinię kuratora oświaty. 

W toku procedury likwidacji szkoły trzeba także pamiętać, że uchwała o zamiarze likwidacji szkoły i uchwała o likwidacji szkoły, podjęte na podstawie art. 59 ust. 1 ustawy o systemie oświaty, są aktami prawnymi podejmowanymi w sprawie objętej opiniowaniem przez odpowiednie władze statutowe związku zawodowego w myśl art. 19 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.). W kontekście powyższego wymaga zauważenia, że zgodnie ze stanowiskiem Naczelnego Sądu Administracyjnego przyjętym w uchwale 7 sędziów z dnia 29 listopada 2010 r. (sygn. akt I OPS 2/10), przedstawienie do zaopiniowania projektu jednej z nich oznacza dopełnienie obowiązku, o którym mowa w art. 19 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych. Jeśli zatem zostanie przekazany do zaopiniowania właściwym statutowym władzom związków zawodowych projekt uchwały o zamiarze likwidacji szkoły, tym samym organ samorządu terytorialnego wywiązuje się z ustawowego obowiązku, o jakim mowa w art. 19 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych i nie ma obowiązku przedstawiania do zaopiniowania kolejnego projektu uchwały o likwidacji szkoły, dotyczącego tej samej sprawy. Jeśli natomiast nie dopełniono obowiązku przedstawienia do zaopiniowania projektu uchwały o zamiarze likwidacji, to konieczne jest przekazanie do zaopiniowania projektu uchwały o likwidacji szkoły. 

Grzegorz Drozd

Zobacz także: Odwołanie dyrektora szkoły z pełnionej funkcji w czasie roku szkolnego bez wypowiedzenia

Zastrzeżenie: 

Zagadnienie zostało przedstawione w oparciu o stan prawny obowiązujący w dacie powstania artykułu. Trzeba mieć na względzie, że stan prawny oraz poglądy judykatury mogą ulec zmianie.