W zakresie wotum zaufania udzielanego przez organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego ich organom wykonawczym, z całą pewnością największe emocje budzi jego nieudzielenie. Oczywiście wynika to z faktu, że brak udzielenia wotum zaufania w zależności od jednostki samorządu terytorialnego może prowadzić do negatywnych skutków wobec organu wykonawczego.
Z tych też względów szczególnie istotne staje się ewentualna możliwość weryfikacji zajętego przez organy stanowiące stanowiska w sprawie wotum zaufania. W tym aspekcie jeszcze do niedawna wydawało się, że kwestia legitymacji do zaskarżenia uchwały w sprawie nieudzielenia wotum zaufania była jasna i oczywista. Wynikało to chociażby z dotychczasowego dorobku orzecznictwa sądów administracyjnych w rozpatrywanych w ostatnich latach sprawach.
Tymczasem w bieżącym roku Naczelny Sąd Administracyjny rozpatrując skargę starosty na uchwałę rady powiatu w sprawie nieudzielenia zarządowi powiatu wotum zaufania oraz skargę wójta na uchwałę rady gminy w sprawie nieudzielenia mu wotum zaufania, zakwestionował dotychczasową linię orzeczniczą (postanowienia NSA z dnia 14 stycznia 2022 r., sygn. akt III OSK 7560/21 oraz III OSK 4896/21).
Jak wskazał w zapadłych orzeczeniach, nieudzielenie wotum zaufania zarządowi powiatu czy też wójtowi, burmistrzowi, prezydentowi miasta nie jest wystarczającą przesłanką do przesądzenia o legitymacji skargowej w sprawie uchwały o nieudzieleniu wotum zaufania, ponieważ do stwierdzenia istnienia tej legitymacji konieczne jest nie tylko istnienie, ale przede wszystkim naruszenie interesu prawnego strony skarżącej. Zdaniem NSA, sama uchwała o nieudzieleniu wotum zaufania nie prowadzi jeszcze do żadnych bezpośrednich skutków wobec członków zarządu czy też wójta, burmistrza, prezydenta miasta w zakresie jego obowiązków czy uprawnień. Uchwała nie przesądza o odwołaniu zarządu czy też utracie mandatu wójta, burmistrz, prezydenta miasta, bo stanowi jedynie podstawę do przeprowadzenia ewentualnego głosowania nad odwołaniem zarządu, bądź też do ewentualnego podjęcia uchwały w sprawie referendum o odwołanie wójta, burmistrza, prezydenta miasta.
Powyższe orzeczenia zaczynają już mieć wpływ na obecnie zapadające rozstrzygnięcia spraw dotyczących nieudzielenia wotum zaufania. Można jednocześnie zauważyć, co też nie może dziwić, kształtujące się różne podejście do zajętego stanowiska przez NSA w orzeczeniach wojewódzkich sądów administracyjnych.
Chociażby, WSA w Szczecinie rozpatrując sprawę nieudzieleni wotum zaufania wójtowi, nie podzielił stanowiska NSA i rozpatrzył merytorycznie sprawę (wyrok z dnia 24 lutego 2022 r., sygn. akt II SA/Sz 978/21). WSA w Poznaniu w wyroku z dnia 24 kwietnia 2022 r., sygn. akt IV SA/Po 140/22, a więc już po zapadłych postanowieniach NSA, również rozpatrzył sprawę, a w treści wprost wskazał, że w jego ocenie nie sposób zakwestionować po stronie skarżącego istnienia interesu prawnego do wniesienia skargi. Z kolei WSA w Warszawie w wyroku z dnia 8 kwietnia 2022 r., podzielił stanowisko NSA i odrzucił skargę (sygn. akt II SA/Wa 3236/21).
Zatem nie ulega wątpliwości, że ten rok, jako że mamy obecnie czas rozpatrywania raportów o stanie jednostek samorządu terytorialnego (termin do przedłożenia minął 31 maja) i podejmowania decyzji przez organy stanowiące co do wotum zaufania, będzie ciekawy pod kątem kształtowania się linii orzeczniczej sądów administracyjnych. Zapewne bowiem, jak w każdym roku, część organów wykonawczych nie uzyska wotum zaufania, a spór co do prawidłowości tego nieudzielenie zostanie przeniesiony na drogę sądową. Tymczasem koncepcja przedstawiona przez NSA wcale nie wydaje się być pozbawiona sensu, bo czy faktycznie samo nieudzielenie wotum zaufania prowadzi do odwołania organu wykonawczego w sposób nadzwyczajny, swoisty w kontekście już istniejących rozwiązań prawnych?
Grzegorz Drozd
